De dramadriehoek
De Drama Driehoek is de representatie van een complex interactief proces met in zich de drie participerende rollen van slachtoffer, dader en redder. De Driehoek is gebaseerd op schuld en blaam en wordt telkens in werking gezet wanneer welke soort leugen of ontkenning dan ook, voorkomt. Zonder schuld, blaam en leugens zou er geen Drama Driehoek zijn en geen chaos. In plaats daarvan zouden er gezonde verantwoordelijke relaties zijn, gebaseerd op eerlijke communicatie.
Wanneer je naar de Driehoek kijkt in de bovenstaande figuur, dan zal het je opvallen dat deze ondersteboven staat op één van de punten in plaats van op één zijde. Deze vorm geeft aan dat alles draait om het slachtoffer. Om de Driehoek te begrijpen, is het daarom goed bij deze positie te beginnen. Voor dat we de Driehoek verder in de diepte gaan onderzoeken, is het belangrijk om te onthouden dat het uitvoeren van welke rol in de Driehoek dan ook niet inhoudt dat je een slecht persoon bent. Het houdt in dan je gevangen zit in de disfunctionele programmering van een relatie.
Slachtoffer
De positie van het slachtoffer is de sleutelrol in de Driehoek omdat dit de positie is waar de anderen omheen draaien. Mensen die de slachtofferrol vervullen nemen geen verantwoordelijkheid voor hun eigen acties of gevoelens. Zij geloven echt dat zij de zondebok zijn. Hun perceptie is dat iedereen in de wereld “het hen aandoet”. Zij zoeken voortdurend de schuld bij iemand of iets anders wanneer iets niet gaat in hun leven. Slachtoffers kunnen vaak worden herkend door taalgebruik zoals: “iedereen doet het mij aan; jij/zij (justitie, mijn baas, de regering, mijn moeder, vader, collega, baas, echtgenoot, kinderen, etc.) doet/doen het mij aan, arme ik!”
Het zielige slachtoffer en het boze slachtoffer
Er zijn twee basistypes slachtoffer: het zielige slachtoffer en het boze slachtoffer. Het zielige slachtoffer speelt de jammerende rol met gebruik van de ellendige “arme ik” blikken en het ontredderende taalgebruik van zelfmedelijden, terwijl het boze slachtoffer de voorkeur geeft aan krachtvol te zijn, met gebruik van zinnen zoals: “ik laat dit mij niet aandoen door jou”, “je zal me dat niet nog een keer aandoen” of “jij bent slecht”.
Beide soorten slachtoffers zoeken iemand die zij de schuld kunnen geven voor de emoties die zij ervaren of voor het slecht lopen van hun leven. Dus zoeken zij een redder, iemand die zij kunnen strikken om voor hen en hun verantwoordelijkheden te zorgen.
Slachtoffers manipuleren anderen om te doen wat zij willen door middel van schuld en blaam. Zij vinden iemand die zij kunnen beschuldigen voor hun onvervulde leven. Het slachtoffer ziet zo iemand als een dader. Wanneer deze persoon het slachtoffer gelooft en de schuld accepteert, dan zal hij of zij zich schuldig voelen en proberen de situatie te verhelpen. Zo gauw als hij of zij probeert dingen voor het slachtoffer vast te leggen, zal hij of zij veranderen van dader naar redder.
Redder
In de Driehoek is de positie van de redder de positie van de “goeie jongen”. Door de wijze waarop de meeste mensen zijn opgevoed, zullen zij gewoonlijk, wanneer zij zich schuldig voelen en geloven dat zij slecht zijn geweest en iets verkeerd hebben gedaan, proberen buiten deze schuld te blijven door de positie in te nemen van de reddende “goeie jongen.”
De redder denkt dat hij door anderen te helpen, niet egoïstisch is. Hij realiseert zich niet dat hij in werkelijkheid gemotiveerd wordt door sterk egoïstische redenen: hij wil zich niet slecht voelen of veranderen in de “slechte jongen”.
Eén van de dingen die Lerner en Melville zich realiseerden toen zij bezig waren met de Drama Driehoek is dat de meeste mensen een favoriete startpositie kiezen in de Driehoek; gewoonlijk de redder of het slachtoffer. Voor degenen die de voorkeur geven aan de redderrol, is er een ander belangrijk punt over redders dat zij moeten begrijpen. Door het karakter van de Driehoek hebben redders een slachtoffer nodig, iemand om voor te zorgen, iemand om te beheersen, iemand, die door zijn grote behoeften er voor zorgt dat de redder zich goed voelt. Wanneer mensen redder zijn, en daardoor verslaafd zijn aan de kick van de redderrol, dan zullen zij ontdekken dat zij feitelijk de behoefte hebben te redden. Om aan die behoefte tegemoet te komen, zullen zij een slachtoffer om zich heen moeten hebben die zij kunnen “helpen”. Wanneer er geen voorhanden is, dan zal de redder proberen er één te maken.
In het algemeen hebben redders de behoefte “nodig te zijn”, en zij willen aan het roer zitten en “goed zijn”, koste wat het kost. De leiding hebben en “goed zijn” staat de redder toe elk gevoel of ongemak te vermijden dat tevoorschijn kan komen wanneer hij het leven eerlijk tegemoet treedt. Redders zijn zo vastbesloten niet te voelen en geen aandacht te besteden aan gevoelens van anderen, dat zij zich niet realiseren dat de onderliggende boodschap die zij overbrengen aan het door hen gekozen slachtoffer is, “jij bent niet goed genoeg, jij bent dwaas, jij kunt niet voor jezelf zorgen, jij bent beneden de maat, daarom zal ik jou onder mijn hoede nemen.”
Hoofdregel
Nog een ander belangrijk aspect van de Driehoek dat van toepassing is voor de redderrol is de hoofdregel die inhoudt dat elke keer als iemand een ander “redt”, deze redder uiteindelijk het slachtoffer zal zijn in dit bijzondere spel. Meestal is het de persoon die zich in de Driehoek begint te bewegen als de redder een redder-martelaar, die zal eindigen als slachtoffer-martelaar. Dit is de persoon die anderen onvoorwaardelijk helpt. Deze persoon heeft een verborgen agenda, een verwachting waar nooit open over gepraat is of overeenstemming over is bereikt en die zelden of nooit bereikt wordt.
De redder-martelaars geloven dat als zij iets aardigs voor mensen doen, de mensen zich verplicht zullen voelen iets aardigs voor hen te doen. Dit gevoel van verplichting geeft de redder-martelaar een vals gevoel van controle over mensen te hebben. Zonder de noodzaak het hardop te zeggen, denkt de redder-martelaar: “Kijk eens naar alles wat ik voor je gedaan heb, jij behoort mij toe.”
Dader
De daderrol is de rol van de slechte jongen, de schurk. Het is de enige rol die sommige mensen bewust kiezen als startpositie in de Driehoek. In feite is het de rol die de Driehoek in beweging houdt, omdat mensen in de Driehoek trachten deze positie te vermijden door zich in de redderrol te voegen of door zichzelf als slachtoffer te zien. Mensen zien zichzelf niet graag als slecht. Zelfs criminelen in de gevangenis willen gezien worden als slachtoffers van de gemeenschap in plaats van de daders van de gemeenschap. De daderrol is de rol die het slachtoffer gebruikt, altijd wel met blaam, om anderen ertoe te bewegen hem te redden.
Wat deze positie echt uniek maakt is het feit dat als je eenmaal in de Driehoek beland bent en je besluit deze te verlaten, dat dit moet via de daderrol. Met andere woorden, wanneer je je terugtrekt uit de Driehoek, zullen de spelers die zich nog in de Driehoek bevinden jou zien als de dader.
Suggesties en tips
Hoe weet je dat je in een Drama-Driehoek bent beland?
- Je leven werkt niet
- Je herhaalt dezelfde oplossingen en patronen eindeloos
- Discussies en meningsverschillen verlopen in cirkels
- Er verandert niets. Als wat je doet niet werkt, STOP dan. Je werkt niet aan het werkelijke probleem
Wat is het alternatief voor de Drama-Driehoek?
- Gezonde verantwoordelijke relaties gebaseerd op, eerlijke communicatie waarin de spelers authentiek zijn, midden in het leven staan en verantwoordelijkheid nemen voor hun gevoelens en acties.
Hoe uit de Drama-Driehoek te ontsnappen?
- Leer je gevoel te ervaren
- Vertel de waarheid over wat je voelt
- Accepteer niet langer het schuldgevoel dat anderen je proberen te geven
- Stop anderen een schuldgevoel te willen geven
- Ervaar de angst en het verdriet dat gepaard gaat met de beschuldiging dat je de ‘dader’ bent als je uit de driehoek stapt
- Neem verantwoordelijkheid en zet je talenten (waarnemen, voelen, denken, willen en handelen) in om met situaties en gevoelens om te gaan
- Neem verantwoordelijkheid en kies acties waar je werkelijk invloed op hebt
Wellicht denk je dat je de controle hebt over de Drama-Driehoek en denk je zelfs dat je aan de winnende hand bent. Dit is een illusie die je continu moet doorbreken om uit de Drama-Driehoek te ontsnappen! Wil je hier meer over weten? Maak dan een afspraak met de psychologen van psycholoog bussum en psycholoog amsterdam